~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
၁၉၃၁ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္း အစီရင္ခံစာအရ ဗမာျပည္၏ မြတ္စလင္လူဦးေရသည္ ၅၈၄၈၃၉ ဦးျဖစ္သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ၾကာျပီးေနာက္ ယေန႕အခါတြင္ ဤကိန္းဂဏန္းမွာ မမွန္ေတာ့ပါ။ အစၥလာမ္ဘာသာ ကိုးကြယ္မႈကို ေဖာ္ျပေသာ တိုင္းျပည္၏ လူဦးေရမွာ အေျပာင္းအလဲမ်ားစြာ ရွိခဲ့ျပီျဖစ္ပါသည္။ အေရွ႕ပါကစၥတန္ႏွင့္ နယ္ခ်င္းစပ္လ်က္ တည္ရွိေသာ ရခိုင္တိုင္း၊ စစ္ေတြခရိုင္မွ မၾကာမီက ခြဲထုတ္ခဲ့ေသာ ေမယုနယ္ျခား ခရိုင္သစ္တစ္ခုတည္းကပင္ မြတ္စလင္လူဦးေရ သံုးသိန္းေက်ာ္ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ထို႕ျပင္ ပိုမိုၾကီးမားေသာ ျမိဳ႕မ်ားႏွင့္ ေက်းရြာမ်ားျဖစ္ေသာ အထူးသျဖင့္ ရန္ကုန္၊ ေရႊဘို၊ စစ္ကိုင္း၊ မႏၲေလး၊ ေက်ာက္ဆည္၊ ရမည္းသင္း၊ က်ိဳဳကၡမီ၊ မိတၳီလာႏွင့္ ကရင္ျပည္နယ္တို႕တြင္လည္း မြတ္စလင္လူဦးေရ အစုအေဝးမ်ား ရွိၾကသည္။
တမန္ေတာ္မိုဟမၼဒ္ ကြယ္လြန္ျပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း(၁၀၀)အတြင္း အစၥလာမ္သာသနာသည္ ဥေရာပ-အာရွအလယ္ရပ္ဝန္းၾကီးအတြင္း ျပန္႕ႏွံ႕ခဲ့သည္ဆိုေသာ အခ်က္မွာ ထင္ရွားေသာအခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ ေအဒီ ၁၂၀၂ ေရာက္ေသာအခါ အစၥလာမ္သာသနာသည္ အေရွ႕ဘက္၌ ဘဂၤလားနယ္ ျဗဟၼပုတၱရ ျမစ္ကမ္းေျခအထိ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္လည္း ပါရွန္း- အာရပ္ ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ သေဘၤာသားမ်ားသည္ ထို႕ထက္ ႏွစ္ေပါင္း(၃၀၀)ေစာ၍ အိႏၵိယႏွင့္ ကမာၻ႕အေရွ႕ဖ်ားေဒသမ်ားသို႕ ေရာက္ရွိခဲ့ၾကပါျပီ။ ေအဒီ ၈၇၁ ထုတ္ စာေရးသူ အမည္မသိေသာ အာရပ္က်မ္းတစ္ေစာင္အရ အာရပ္ခရီးသည္ႏွစ္ဦးသည္ ျမန္မာျပည္ေတာင္ဘက္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ထဲရွိ အန္ဒမန္ကၽြန္းသို႕ ေရာက္ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ ေအဒီ ၈၅၁ ခုႏွစ္တြင္ စုလိုင္မန္ေခၚ ပါရွန္ကုန္သည္တစ္ဦးသည္ အိႏၵိယႏွင့္ တရုတ္တို႕တြင္ ကိုယ္တိုင္ခရီးသြားလာခဲ့သည့္အေၾကာင္း ေရးသားခဲ့ျပီး တရုတ္ျပည္ႏွင့္ အိႏၵိယကမ္းေျခေဒသမ်ားအေၾကာင္းကို အာရဗီဘာသာျဖင့္ အေစာဆံုးေရးသားေဖာ္ျပထားသည္။
ေက်ာ္ျဖဴ၊ ပုသိမ္၊ သန္လ်င္၊ မုတၱမႏွင့္ ျမိတ္ စသည္တို႕ကဲ့သို႕ေသာ ျမန္မာျပည္ ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းျမိဳ႕မ်ား၏ အနီးအနား ေနရာမ်ားတြင္ ေရွးအခါက သေဘၤာမ်ား ပ်က္ဆီးခဲ့ၾကသည့္အေၾကာင္း ဒ႑ရီဆန္ဆန္ ေျပာဆိုမႈမ်ား အႏွံ႕အျပားတြင္ ရွိၾကသည္။ ထိုထက္မ်ာစြာေနာက္က်ျပီးေသာ ကာလက မြန္ႏွင့္ျမန္မာရာဇဝင္မ်ားႏွင့္ ေအာက္ျမန္မာျပည္၏ ဘုရားသမိုင္းအခ်ိဳ႕တြင္ သေဘၤာပ်က္၍ ေရာက္လာေသာ သေဘၤာသားမ်ား၊ ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ စစ္သားမ်ား ကုလားအေၾကာင္း ဒ႑ာရီမ်ားပါဝင္ၾကသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ထိုအေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ အစစ္အမွန္ သမိုင္းအေထာက္အထားအျဖစ္ မွတ္ယူ၍မရႏိုင္ေပ။ သို႕ေသာ္လည္း ဗုဒၵရ္မကာန္ႏွင့္ ဒရ္ဂါအေဆာက္အဦးမ်ား စစ္ေတြမွ ျမိတ္ျမိဳ႕ ျမန္မာျပည္ ကမ္းေျခတစ္ေလွ်ာက္ ေနရာမ်ားတြင္ ရွိေနျခင္းကား ေအာက္ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ေရွးေခတ္မြတ္စလင္တို႕ ဆက္သြယ္မႈရွိခဲ့သည့္အေၾကာင္း အမွတ္ရစရာ သက္ရွိျဖစ္ရပ္ဇာတ္လမ္းမ်ားကို ေထာက္ခံလ်က္ရွိပါသည္။
ဗုဒၵရ္မကာန္ဆိုေသာ အေခၚ၏ မူရင္းမွာ ဗဒရ္မကာန္ျဖစ္သည္။ ဆာရစ္ခ်တ္၊ စီ တမ္ပဲလ္က ဗဒရ္ကို စစ္တေကာင္းျမိဳ႕၏ ပီရ္ဗဒရ္ဟု တိတိက်က်ေဖာ္ထုတ္ျပျပီး ဘဒ္ရုဒၵီန္ ေအာင္လီယာဟု ပို၍ ထင္ရွားေၾကာင္း ဆိုထားသည္။ ၎အား မြတ္စလင္ ေရၾကီးေရလွ်ံမႈနတ္(ေရွးအာရပ္ရိုးရာ အလ္ခိဒရ္)ႏွင့္ ဆက္စပ္ေဖာ္ျပထားသည္။ ဗဒရ္မကာန္တို႕သည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား ၊ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္မ်ား၊ မဟာေမဒင္မ်ား၊ အိႏၵိယ၊ ျမန္မာ၊ တရုတ္ဌာေနလူမ်ိဳးမ်ား အားလံုးႏွင့္ဆိုင္ေသာ ဂူဗိမာန္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဤသူေတာ္စင္တို႕၏ ေခတ္ကာလသည္ ေအဒီ ၁၅ ရာစု၏ ပထမႏွစ္ဝက္ဟု ဆိုေသာ္လည္း ဤေနရာမ်ား၏ အစဥ္အလာမွာ ထိုထက္မ်ားစြာ ေစာေသာကာလအထိ ေရာက္ရွိလိမ့္မည္ဟု ယူဆရသည္။ ဒရ္ဂါဆိုသည္မွာ သံတြဲ၊ ပုသိမ္၊ သံလ်င္ စသည္တို႕၌ ဘဒရုဒၵင္ေအာင္လီယာမွအပ ျဖစ္ေသာ မြတ္စလင္ သူေတာ္စင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္ဟု ေယဘုယ်ယူဆၾကသည္။ သို႕ေသာ္လည္း သူတို႕အား ရိုေသကိုင္း႐ိႈင္းၾကေသာ လူတို႕သည္ ယင္းတို႕မွာ လြန္ေလျပီးေသာကာလက မြတ္စလင္ သူေတာ္စင္မ်ား၏ သခ်ႋဳင္းအုတ္ဂူမ်ားျဖစ္ၾကသည္ ဆိုျခင္းမွလြဲ၍ ယင္းတို႕၏ သမိုင္းကို မသိၾကေခ် ။
မြတ္စလင္သည္ အျခားတစ္ဖက္တြင္ ယူနန္နယ္မွ တစ္ဆင့္ ျမန္မာျပည္ႏွင့္ အဆက္အသြယ္ရွိခဲ့သည္။ တရုတ္ျပည္ထဲသို႕ ပထမဦးဆံုး အစၥလာမ္ဘာသာ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာမႈသည္ မဟာပိုးလမ္းမၾကီးျဖင့္ ခ်န္ဂန္ျမိဳ႕ေတာ္သို႕၊ အဘာဆစ္ ခလီဖိတ္က ေစလႊတ္ေသာ သံအဖြဲ႕မ်ားမတိုင္မီ ကာလၾကာရွည္ကပင္ ပင္လယ္ခရီးျဖင့္္ေရာက္ရွိလာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၈ ရာစုတြင္ တရုတ္ျပည္ ကုန္းတြင္းေဒသႏွင့္ ပင္လယ္ကမ္းေျခတစ္ေလွ်ာက္တြင္ မြတ္စလင္အေျခခ် ေနထိုင္မႈမ်ား ရွိခဲ့သည္။ ေအဒီ ၇၅၈ ကပင္ မြတ္စလင္ကုန္သည္တို႕သည္ ကန္တုန္ျမိဳ႕တြင္ လႈပ္လႈပ္ရြရြ အေနအထားေရာက္ေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္သည့္ အေရအတြက္အထိ ရွိခဲ့သည္။ တန္ေခတ္ တရုတ္တို႕သည္ အာရပ္ကို "တာရွိ" ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ သိရွိခဲ့ၾကသည္။ ဆြန္မင္းဆက္ေခတ္အကုန္တြင္ တရုတ္ျပည္ မြတ္စလင္လူဦးေရမွာ စီဂါလူမ်ိဳးမ်ား ဝင္ေရာက္လာျခင္းေၾကာင့္ ၾကီးထြားလာခဲ့ျပီး မြတ္စလင္မ်ားကို အျခားနာမည္မ်ားအား စြန္႕ပယ္ျပီး ဟြီဟူ(သို႕မဟုတ္) ဟြီဟို ေနာက္ဆံုး ဟြီဟြီဟု တစ္ညီတည္း သတ္မွတ္ေခၚေဝၚခဲ့သည္။
၁၂၅၃ ခုႏွစ္တြင္ ကူဗလိုင္ခန္ႏွင့္ စစ္သူၾကီး ယူရီယန္ခါဒိုင္းတို႕လက္ေအာက္တြင္ မြန္ဂိုလူမ်ိဳးတို႕သည္ ျမန္မာျပည္ႏွင့္ နီးေသာ ယူနန္ျပည္နယ္အေနာက္ပိုင္းျမိဳ႕ တာလီကို သိမ္းပိုက္ျခင္းျဖင့္ စစ္ေတာင္ပံကို ျဖန္႕ခဲ့သည္။ ေနာင္ ၅ ႏွစ္ၾကာေသာအခါ ယူရီယန္ခါဒိုင္းသည္ ယူနန္နယ္ရွိ "တိုင္" လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ လူမ်ိဳးႏြယ္စုအားလံုးကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ တန္ေခတ္ကာလကပင္ မဟာေမဒင္ဘာသာလႊမ္းမိုးခံခဲ့ရေသာ ဗဟိုအာရွေဒသသို႕ မွန္မွန္ ေျဖးေျဖး တိုးဝင္ခဲ့မႈေၾကာင့္ ပံုမွန္တိုးပြားမ်ားလ်က္ရွိေသာ ယူနန္ျပည္နယ္၏ မြတ္စလင္လူဦးေရသည္ မြန္ဂိုတို႕သိမ္းလိုက္ျခင္းျဖင့္ မြန္ဂိုစစ္တပ္တြင္ ပါဝင္ေသာ မြတ္စလင္စစ္သည္မ်ားႏွင့္ အရာရွိမ်ားေၾကာင့္ တိုးတက္မ်ားျပားလာျပန္သည္။ ယူနန္နယ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ယြန္ (မြန္ဂို) အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရာရွိအခ်ိဳ႕မွာ ထင္ရွားေသာ မြတ္စလင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ၁၂၇၄ မွ ၁၂၇၉ အတြင္း ယူနန္၏ ျပည္နယ္ေကာင္စစ္ဝန္မွာ စိုင္တိန္ခ်ိရွန္စုတင္ ျဖစ္၍ သူ၏ မြတ္စလင္အမည္မွာ ရွမ္စြတ္ဒင္ျဖစ္သည္။ ဥာဏ္ပညာရွိ၍ ညွာတာေထာက္ထားတတ္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အရာရွိတစ္ဦးျဖစ္သူ ဆအီးဒ္အဇလ္သည္ ယူနန္ ျပည္သူလူထုအား ျငိမ္သက္ေအးခ်မ္း၍ ႏွစ္သိမ့္ေက်နပ္မႈရေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။ သူ၏သား နာဆူလာတင္ (နဆြီအြတ္ဒင္)သည္ ၁၂၇၉ မွ ၁၂၈၅ ထိ ယူနန္ျပည္နယ္၏ လမ္းမ်ားကို အုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ စစ္ဦးစီးမွဴးျဖစ္ျပီး သူသည္ ၁၂၇၇-၇၈တြင္ ျမန္မာျပည္အား က်ဴးေက်ာ္ေသာ ပထမဆံုး မြန္ဂိုတပ္မ်ားကို ဦးေဆာင္ အမိန္႕ေပးခဲ့သည္။ သူ၏ ညီ ဟူစိန္မွာ ၁၂၈၄ တြင္ ပထမဆံုးခန္႕အပ္ခံရေသာ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရး မင္းၾကီး ျဖစ္သည္။ သူ၏ ဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳမႈျဖင့္ ၁၃၀၁ တြင္ ယြန္(မြန္ဂို)နန္းေတာ္သို႕ ျမန္မာျပည္က ဆင္ျဖဴေတာ္တစ္စီးကို လက္ေဆာင္ပဏၰာအျဖစ္ တင္သြင္းခြင့္ရခဲ့သည္။
၁၃ ရာစုအကုန္ပိုင္း ပုဂံမင္းဆက္ ပ်က္သုဥ္းရျခင္းအေၾကာင္းရင္းမ်ားအနက္ အဓိက အေၾကာင္းတစ္ရပ္မွာ မြန္ဂိုတပ္မ်ား သံုးၾကိမ္သံုးလီ ဝင္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္ တိုက္ခိုက္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အစၥလာမ္ဘာသာသည္ ထိုမြန္ဂိုက်ဴးေက်ာ္မႈမ်ားႏွင့္အတူ ပါဝင္၍ ျမန္မာျပည္ထဲသို႕ ထိုးေထာက္ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ မြန္ဂိုတပ္မ်ား က်ဴးေက်ာ္ ဝင္ေရာက္မႈတစ္ရပ္အား မြတ္စလင္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးတစ္ဦးက ကြပ္ကဲ အမိန္႕ေပးခဲ့ျပီး ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပိုင္းတြင္ မြန္ဂိုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ထူေထာင္ေပးခဲ့သည္။
သို႕ျဖင့္ ယူနန္မွတစ္ဆင့္ ျမန္မာျပည္ႏွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာ ဆက္သြယ္မိျခင္းသည္ စိုင္တိန္ခ်ိႏွင့္ သူ႕မိသားစုထိ ေနာက္ေၾကာင္းရွိသည္။ ဤဆက္သြယ္မႈမ်ားမွာ တိုေတာင္းျပီး အကန္႕အသတ္ရွိခဲ့ပံုရသည္။
အေရွ႕ဘဂၤလားႏွင့္ ရခိုင္ေဒသတို႕ကို ျဖတ္၍ ကုန္းလမ္းခရီးျဖင့္ မြတ္စလင္တို႕၏ ဆက္သြယ္မႈမ်ားမွာ ေရရွည္တြင္ ပို၍အေရးပါခဲ့သည္။ တကယ္ေတာ့ ရခိုင္ျပည္သည္ အစၥလာမ္ဘာသာအတြက္ ပိုျပီး အခိုင္အမာ ေရွ႕တန္းေနရာျဖစ္ျပီး ထိုမွတစ္ဆင့္ ျမန္မာျပည္ေဒသ အားလံုးသို႕ တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ အလင္းေရာင္ျဖာေဝထြန္းလင္းေပးခဲ့သည္။
ဘဂၤလားနယ္တြင္ အစၥလာမ္ဘာသာသည္ ေဂါနယ္၏ မိုဟာမက္ အုပ္စိုးစဥ္အတြင္း ေအဒီ ၁၂၀၂ တြင္ ျဗဟၼပုတၱရ ျမစ္ကမ္းေျခေဒသမ်ားထိ ေရာက္ရွိခဲ့ျပီး ဗုဒၶဘာသာ၊ ရခိုင္ႏိုင္ငံသည္ ယခင္က ေအဒီ ၁၂၈၇ တြင္ ပုဂံႏိုင္ငံ က်ဆံုးပ်က္စီးခ်ိန္ထိ မိမိ၏ အာဏာပိုင္စိုးေရးအတြက္ အေရွ႕ပုဂံႏိုင္ငံကိုသာ ေမွ်ာ္ၾကည့္ခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္ ၁၅ ရာစု ဆန္းခ်ိန္တြင္ကား အေျခအေန အခ်ိန္အခါ၏ တြန္းအားေၾကာင့္ အေနာက္ဘက္ ဘဂၤလား မြတ္စလင္ျပည္နယ္ဘက္သို႕ ဦးလွည့္သည္။ (ဘဂၤလားသည္ ထိုအခါက ေဒလီႏွင့္ သီးျခားကင္းလြတ္၍ ေအဒီ ၁၃၃၆ တြင္ ဖကားရ္အူဒင္ မူဘာရတ္ရွားက စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ျပီး ေနာင္ ၉ ႏွစ္ၾကာေသာအခါ ၁၃၄၅ တြင္ ဟာဂ်ီရွမ္႐ႈဒင္အီလီယားစ္ရွားက ဘဂၤလားျပည္နယ္တစ္ခုလံုးကို စူလတန္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ နယ္အျဖစ္ ထူေထာင္ခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္လည္း ဘဂၤလားနယ္အတြင္း ယင္းအေျပာင္းအလဲအားလံုးက ဗုဒၶဘာသာႏိုင္ငံ ရခိုင္ျပည္သို႕ မည္သည့္ တိုက္ရိုက္အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမွ် မရွိခဲ့ေပ။) ၁၃၆၄ တြင္ ျမန္မာျပည္၌ အင္းဝကို ျမိဳ႕ေတာ္ျပဳ၍ သစ္လြင္ျပီး ထိတ္လန္႕ဖြယ္ရာ ႏိုင္ငံတစ္ခု ေပၚေပါက္လာသည္။ ထို အင္းဝႏိုင္ငံက ေအဒီ ၁၄၀၄ တြင္ ရခိုင္ျပည္ကို တိုက္ခိုက္သည္။ ဘုရင္မင္းေခါင္၏ သားေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္စြာက ရခိုင္ဘုရင္ နရမိတ္လွအား တိုက္ထုတ္လိုက္သည္။ အင္းဝက ရခိုင္အေပၚ ဆင္ႏႊဲေသာ ဤတိုက္ခိုက္မႈသည္ ရာစုတစ္ခုၾကာမွ် (၁၄၃၀-၁၅၃၁)ရခိုင္ျပည္ကို မြတ္စလင္ၾကီးစိုးလႊမ္းမိုးေရးအတြက္ လမ္းခင္းေပးလိုက္သလို ျဖစ္ခဲ့ရသည္။
နရမိတ္လွလည္း ဘဂၤလားသို႕ထြက္ေျပးခဲ့ျပီး ေဂါဝါစူလ္တန္နန္းေတာ္တြင္ ခိုလႈံခဲ့သည္။ သူသည္ ေအဒီ ၁၄၃၀ ထိ ျပည္ေျပးဘဝျဖင့္ ရွိေနခဲ့ျပီး ထိုႏွစ္တြင္ စူလတန္၏ စစ္ေရးအကူအညီကို ယူ၍ ရခိုင္ျပည္ကို ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ျပီး ဘုရင္အျဖစ္ အုပ္စိုးႏိုင္ခဲ့သည္။ေတာ္သစ္ ေျမာက္ဦးကိုလည္း တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ သူႏွင့္အတူ မြတ္စလင္ေနာက္လိုက္မ်ားႏွင့္ စစ္သားမ်ားပါလာရာ သူတို႕ကို ျမိဳ႕ေတာ္သစ္အနီးတြင္ အေျခခ်ေနထိုင္ေစခဲ့သည္။ သူတို႕သည္ စႏၵီခန္ဗလီကို ေဆာက္လုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုဗလီသည္ ကဝါေလာင္ရြာ၌ ယေန႕တိုင္တည္ရွိသည္။ ထိုကာလတြင္ နရမိတ္လွသည္တစ္ခ်ိန္က ရခိုင္မင္းတို႕ ပိုင္စိုးခဲ့ေသာ အေနာက္ဘဂၤါ ၁၂ ျမိဳ႕ကို မစိုးမိုးႏိုင္ဘဲရွိခဲ့သည္။ နရမိတ္လွကို ဆက္ခံေသာ မင္းမ်ားသည္လည္း ပါဠိဘာသာျဖင့္ ဘြဲ႕အမည္မ်ားကို ခံယူၾကရံုမက မြတ္စလင္ဘာသာ ဘြဲ႕တံဆိပ္မ်ားကိုလည္း ခံယူခဲ့ၾကသည္။ ရခိုင္ရာဇဝင္သစ္အရ ဤကဲ့သို႕ေသာ ဘဂၤလားစူလတန္ထံမွ ဘြဲ႕တံဆိပ္မ်ားကို လက္ခံရရွိခဲ့ေသာ ရခိုင္ဘုရင္ ၉ ပါး ရွိခဲ့သည္။
မင္းဘင္(၁၅၃၁-၅၃)လက္ထက္တြင္မွသာ စစ္တစ္ေကာင္းကိုသိမ္းယူျပီး ဒါကာထိ တိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။ မင္းဘင္ေနာက္ပိုင္း ဗုဒၶဘာသာ ရခိုင္မင္းမ်ား၊ ဘြဲ႕တံဆိပ္မ်ားကို ဆက္လက္ခံယူခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေသာ္ သူတို႕အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ လက္ေအာက္ခံ နယ္မ်ားတြင္ ကုလားဟုေခၚေသာ ေမာင္းဂြတ္(မဂို)၊ ပထန္၊ ဆက္ခ္၊ မရူမ္၊ ဟိႏၵဴမ်ားႏွင့္ မူဆလမန္(မြတ္စလင္)မ်ား ပါဝင္ၾက၍ မဟာမဂိုဘုရင္တို႕၏ ဘြဲ႕တံဆိပ္ကို အတုယူျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ေတာ့သည္။
ရခိုင္ေဒသအေပၚ အစၥလာမ္ဘာသာ ၾသဇာေရာက္မႈသည္ ေလးနက္သည္။ ဘုရင္မ်ားသည္ မိမိတို႕ကို စူလတန္မ်ားႏွင့္ စူလတန္မ်ား အုပ္စိုးေသာ ႏိုင္ငံဟန္ျပဳလုပ္ၾကသည္။ မိမိတို႕၏နန္းေတာ္ကို ေဂါဝါႏွင့္ ေဒလီပံုေဖာ္ၾကသည္။ ဖေရးဆီဘက္ စတီယန္မင္နရိစ္၏ ကိုယ္ေတြ႕မွတ္တမ္းအရ သီရိသုဓမၼာဘုရင္အား နည္းေပးလမ္းျပ ျပဳေနသူမွာ မြတ္စလင္တစ္ဦးျဖစ္ျပီး ဟာဂ်္ဘုရားဖူးႏွစ္ၾကိမ္သြားေရာက္ဖူးသူျဖစ္သည္။ သူသည္ ရခိုင္ထီးနန္း၌ အလြန္ၾသဇာၾကီးျပီး ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႕က သူ႕ကို သူေတာ္စင္တစ္ဦးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။
ရခိုင္ျပည္အေပၚ မြတ္စလင္ ယဥ္ေက်းမႈ ရိုက္ခတ္သက္ေရာက္မႈသည္ ေနာက္ဆက္ခံေသာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း၌ ရခိုင္ဘုရင့္ႏိုင္ငံ၏ ဖြံ႕ျဖိဳးမႈႏွင့္ တိုးတက္မႈကို အရွိန္ရေစခဲ့သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဖက္တြင္ တိုးတက္မႈမ်ားရွိသကဲ့သို႕ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႕တြင္လည္း တိုးတက္မႈရွိခဲ့သည္။ မဂိုအင္ပါရာရွင္ ဟူမာယြန္ကိုယ္တိုင္ ေဂါဝါကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္ျပီးေနာက္ ဘဂၤလားနယ္သည္ ကစဥ္ကလ်ားအေျခအေန ဆိုက္ေရာက္ေနခ်ိန္တြင္ မင္းဘင္သည္ သူ၏တပ္ဖြဲ႕မ်ားျဖင့္ ဘဂၤလားနယ္ထဲသို႕ ခ်ီတက္ဝင္ေရာက္သြားျပီး စစ္တေကာင္းျမိဳ႕ကို သိမ္းယူျပီးလွ်င္ ဘဂၤါ ၁၂ ျမိဳ႕ကိုလည္း ျမန္လည္ သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ ဘဂၤလားစူလ္တန္ႏိုင္ငံအား သူ၏ ဆန္႕က်င္ပုန္ကုန္မႈသည္ ေအာင္ျမင္မႈရရွိျပီး သူသိမ္းပိုက္ရရွိေသာနယ္ေျမမ်ားသည္ ေအဒီ ၁၆၆၆ အထိ ရခိုင္တို႕အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္၌ ဆက္လက္ရွိေနခဲ့သည္။ ၁၆၆၆ တြင္သာ ထိုနယ္မ်ားအား မဂိုအင္ပါယာလက္သို႕ တဖန္လႊဲအပ္လိုက္ရသည္။
ရခိုင္ျပည္သည္ ဘဂၤလားနယ္ႏွင့္ ဤကဲ့သို႕ တိုး၍ ဆက္သြယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္လာခဲ့ရာ၌ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးေသာ နည္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ရန္စစ္ျပဳေသာနည္းျဖင့္ ျဖစ္ေစ ဤကဲ့သို႕တိုး၍ ျပဳလုပ္လာျခင္းေၾကာင့္ ထိုေဒသမွသာမက အိႏၵိယျပည္ေျမာက္ပိုင္းမွ မြတ္စလင္အမ်ားအျပားလည္း ေရာက္ရွိလာၾကသည္။ ယင္းတို႕အနက္ တခ်ိဳ႕မွာ စစ္သံု႕ပန္းမ်ား သို႕မဟုတ္ ဖမ္းဆီးခံရေသာ ကၽြန္မ်ား၊ ရခိုင္ဘုရင္မ်ားအထံ အမႈထမ္းေဆာင္ေသာ စြန္႕စားေရးသမား ေၾကးစားစစ္သည္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဖေရးဆီဘက္စတီယန္မင္နရိစ္က သီရိသုဓမၼာမင္း၏ နန္းတက္ပြဲအခမ္းအနားတြင္ အိႏၵိယျပည္ေျမာက္ပိုင္းမွ မြတ္စလင္ စစ္သည္တပ္ဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ တက္ေရာက္ခဲ့ပံုကို ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
အမွန္အားျဖင့္ ရခိုင္ျပည္သည္ ေတာင္ႏွင့္ အေရွ႕ဘက္ရွိ တိုင္းျပည္မ်ားသို႕ အစၥလာမ္ဘာသာ ျပန္႕ပြားေရးအတြက္ တစ္ဖက္နယ္ေျမ ေျခကုပ္စခန္းျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဒတ္ခ်္တို႕ႏွင့္ ကၽြန္ကုန္ကူးမႈမ်ားလာသေလာက္ ဒတ္ခ်္အေရွ႕အိႏၵိယ ကၽြန္းမ်ားတြင္ မြတ္စလင္ လူဦးေရ တိုးပြားလာမႈကို အေထာက္အကူျပဳခဲ့သည္။ အေၾကာင္းမွာ ထိုေဒသ၌ အစၥလာမ္ဘာသာသည္ အခိုင္အမာ ေျခကုပ္ယူထားႏွင့္ျပီးျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၁၅၉၉ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္တို႕ ေအာက္ျမန္မာျပည္သို႕စစ္ခ်ီခဲ့ျခင္းကလည္း ထိုေဒသသို႕ အစၥလာမ္ယံုၾကည္မႈ ျပန္႕ပြားေရးအတြက္ တစ္နည္းတစ္လမ္းအားျဖင့္ အေၾကာင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ခဲ့သည္။
ေအဒီ ၁၆၆၀ တြင္ ရွာ႐ွဴဂ်ာမင္းသား ရခိုင္ျပည္သို႕ထြက္ေျပးခဲ့ရသည့္ ေၾကကြဲဖြယ္ရာျဖစ္ရပ္သည္လည္း ျမန္မာျပည္ႏွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာ ဆက္သြယ္မႈသမိုင္းတြင္ အေရးၾကီးေသာ အျဖစ္အပ်က္တစ္ရပ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုျဖစ္ရပ္မွာ မဂိုအင္ပါယာရွင္ ရွာဂ်ဟန္၏ ေနာက္ဆံုးေန႕ရက္ကာလမ်ားအတြင္း ထီးန္းဆက္ခံေရးစစ္ ျဖစ္ပြားၾကရာမွ အက်ိဳးဆက္ျဖစ္သည္။ ရွာဂ်ဟန္၏ ဒုတိယသားေတာ္ ရွာ႐ွဴဂ်ာသည္ ၾသရန္ဇစ္ ၏ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မီးရ္ဂ်ဴမလာႏွင့္ တိုက္ရာတြင္ အေရးနိမ့္၍ ထီးနန္းဆက္ခံေရး ၾကိဳးပမ္းမႈကို စြန္႕လႊတ္ခါ မိသားစုႏွင့္ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ လူ ၅၀၀ ႏွင့္အတူ ရခိုင္ျပည္သို႕ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္လာခဲ့သည္။ ပထမတြင္ ဘုရင္ စႏၵသုဓမၼာ (၁၆၅၂ - ၈၄ )က ပ်ဴပ်ဴငွာငွာ ခရီးဦးၾကိဳျပဳျပီး မကၠာသို႕သြားမည့္ ခရီးအတြက္ သေဘၤာမ်ား ကူညီေပးမည္ဟုပင္ ကတိျပဳခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္လည္း ခ်စ္ၾကည္မႈသည္ ၾကာရွည္မတည္ျမဲခဲ့ေပ။ ရွာ႐ွဴဂ်ာ ေနာက္ လိုက္လာေသာ မီးရ္ဂ်ဴမလာက မင္းသားႏွင့္ သူ၏ မိသားစုကို ေပးအပ္ရန္ ေတာင္းဆိုလ်က္ရွိျပီး ရခိုင္ျပည္ကို မဂိုတို႕ က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္လာမည္ကို စိုးရိမ္ထိတ္လန္႕မႈမွာလည္း ေယဘုယ်ျဖစ္ေပၚလ်က္ရွိသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ရခိုင္ဘုရင္က ဒုကၡသည္ မင္းသားယူေဆာင္လာခဲ့ေသာ ခ်မ္းသာၾကြယ္ဝသည့္ ရတနာမ်ားကို လိုခ်င္တပ္မက္ ေဇာျဖစ္လာဟန္ရွိသည္။ ထိုအတြင္း ရခိုင္ဘုရင္က ႐ွဴဂ်ာ၏ သမီးေတာ္တစ္ပါးအား လက္ဆက္ခြင့္ေတာင္းခံလာေသာအခါ ေနာက္ဆံုးရင္းႏွီးခ်စ္ၾကည္မႈ ဆက္ဆံေရးၾကိဳးမွ်ဥ္သည္ ျပတ္ေတာက္သြားခဲ့ရသည္။ ထိုေတာင္းဆိုခ်က္ကို ေမာက္မာစြာျငင္းပယ္လိုက္ျပီးေနာက္ ရွာ႐ွဴဂ်ာႏွင့္ ေနာက္လိုက္တုိ႕သည္ သည္းခံႏိုင္ဖြယ္ရာ မရွိေသာအေျခအေနမွ ထြက္ေပါက္ရေရးအတြက္ ေသြး႐ူးေသြးတမ္း ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကသည္။ ေဒသခံမြတ္စလင္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ ဘုရင္ကို ျဖဳတ္ခ်ျပီး ထီးနန္းကိုသိမ္းပိုက္ရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေသာ္ ထိုၾကိဳးပမ္းမႈမွာ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါ။ ၁၆၆၁ တြင္ ဘုရင္၏ တပ္မ်ားက ရွာ႐ွဴဂ်ာ၏ အိမ္ေတာ္ကို တိုက္ခိုက္၍ သူႏွင့္ သူ႕သားမ်ား ေတာေတာင္မ်ားထဲသို႕ ထြက္ေျပးၾကေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဖမ္းဆီးခံခဲ့ၾကရသည္ဟု ဆိုသည္။ ရခိုင္ဘုရင္က ရွာ႐ွဴဂ်ာကို ကြပ္မ်က္ျပီး သားမ်ားကို အက်ဥ္းခ်ထားျပီးေနာက္ လႊတ္ေပးခဲ့သည္။ ၁၆၆၃ တြင္ တစ္ၾကိမ္ ထပ္မံ၍ ဘုရင္ကို လုပ္ၾကံဖို႕ၾကိဳးပမ္းမႈ ျဖစ္ပြားျပန္သည္။ ဤတစ္ၾကိမ္တြင္လည္း ေအာင္ျမင္မႈမရဘဲ မြတ္စလင္ႏွင့္ ဘဂၤါလီအမ်ားအျပား သတ္ျဖတ္ခံၾကရသည္ဟု ဆိုသည္။ က်န္လူမ်ားကို သစၥာေရတိုက္၍ ဘုရင့္ေလးသည္ေတာ္မ်ားအျဖစ္ အမႈထမ္းေစခဲ့သည္။ သူတို႕ကို ကမန္ဟု ေခၚတြင္သည္။
၁၆၆၆ တြင္ မဂိုဘုရင္တပ္မ်ား ဘဂၤလားနယ္စား ရွာယစ္တာခန္ ေခါင္းေဆာင္၍ ရခိုင္တို႕ကို စစ္တေကာင္း၊ ရာမူးႏွင့္ အေရွ႕ ဘဂၤလားနယ္တို႕မွ တိုက္ထုတ္ခဲ့သည္။ ဤတြင္ အေရွ႕ဘဂၤလားနယ္အေပၚ ရခိုင္တို႕၏ တန္ခိုးၾသဇာ နိ႒ိတံခဲ့သည္။ ၁၆၈၄ တြင္ ဘုရင္ စႏၵသုဓမၼာ ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္ျခင္းႏွင့္အတူ ျပည္တြင္း မျငိမ္မသက္မႈမ်ားအၾကားတြင္ ကမန္မ်ားျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားေသာ နန္းေတာ္ေစာင့္ ေလးသည္ေတာ္ တပ္ဖြဲ႕တန္ခိုးၾကီးလာခဲ့သည္။ ရွာ႐ွဴဂ်ာမင္းသား၏ ေနာက္လိုက္မ်ားမွ မေသဘဲ ရွင္က်န္ခဲ့သူမ်ားျဖင့္ စတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့ေသာ ထိုတပ္ဖြဲ႕သည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အိႏၵိယမွ ထပ္မံေရာက္ရွိလာေသာ စစ္သားမ်ား၊ စားသူမ်ားႏွင့္ ထပ္မံပူးေပါင္းအားျဖည့္ျခင္းျဖင့္ အင္အားၾကီးလာခဲ့သည္။ သူတို႕သည္ ၁၆၈၄ မွ ၁၇၁၀ ကာလအတြင္း ဘုရင္ကိုပင္ ျဖဳတ္ႏိုင္ခန္႕ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ တန္ခိုးၾသဇာၾကီးခဲ့သည္။ ဤအေျခအေနမ်ားက အေရွ႕ဘက္ႏွင့္ ေတာင္ဘက္ေဒသမ်ားျဖစ္ေသာ ေက်ာက္ျဖဴ ၊ သံတြဲခရိုင္မ်ား၊ ထိုမွတစ္ဆင့္ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းသို႕ မြတ္စလင္မ်ား ေနာက္ထပ္ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ေရးကို ျဖစ္ေစခဲ့သည္။ ထိုသူတို႕အနက္ အခ်ိဳ႕မွာ အင္းဝကို အုပ္စိုးေသာ ျမန္မာဘုရင္၏ ရခိုင္ျပည္ စစ္ဆင္ေရးအတြင္း ဖမ္းဆီးခံရျပီး စစ္သံု႕ပန္းမ်ားအျဖစ္ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းသို႕ေခၚေဆာင္သြားျခင္းခံရသူမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုထက္ပိုျပီး ရဲရင့္စြန္႕စားသူမ်ားမွာ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းသို႕သြားရာ ခရီးလမ္းကို ရွာေဖြသြားေရာက္ျပီး အင္းဝဘုရင္ထံ အမႈထမ္းခဲ့သူမ်ားျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္ အလယ္ပိုင္း ဧရာဝတီလြင္ျပင္ ေဒသသို႕ အစၥလာမ္ဘာသာ ကုန္းတြင္းေရႊ႕ေျပာင္းသြားမႈကို သီးျခား သေဘာထားသင့္သည္။ သို႕မွသာ ပင္လယ္ျပင္မွတစ္ဆင့္ ေအာက္ျမန္မာျပည္သို႕ ေရာက္လာျခင္းႏွင့္အတူ စဥ္းစားႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
၁၈ ရာစု အစပိုင္းေလာက္အထိ ေနာက္က်စြာပင္ မြတ္စလင္တို႕သည္ ေတလ္ဂူမ်ား၊ အာေမနီယန္မ်ားႏွင့္အတူ သန္လ်င္ဆိပ္ကမ္းျမိဳ႕၌ ပုဂၢလိက ကုန္သည္မ်ားအျဖစ္ အမ်ားအျပားေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားေနခဲ့ၾကသည္။ အဂၤလိပ္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ စိန္႕ေဂ်ာ့ခံတပ္(Fort St. George)မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ သူတို႕သည္ သေဘၤာမ်ား တည္ေဆာင္ေရးလုပ္ငန္းတြင္ ပါဝင္ခဲ့ၾကသည္။ သူတို႕သည္ Friendship ေခၚ အဂၤလိပ္သေဘၤာကိုပင္ ဖမ္းဆီး၍ အဂၤလိပ္တို႕ကို မေလးမခန္႕ျပဳခဲ့ၾကသည္။ အီလာဟီႏွင့္ ဆလာမတ္ေခၚ အစၥလာမ္ အမည္ရွိ သေဘၤာႏွစ္စင္းမွာ အင္းဝ ဘုရင္ စေနမင္း(၁၆၉၀-၁၇၁၄)ပိုင္မ်ားျဖစ္ျပီး စိန္ေဂ်ာ့ခံတပ္ (Fort St. George)တြင္ ေခတၱဝင္ေရာက္ဆိုက္ကပ္ခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းတင္ထားသည္။ ယင္းသေဘၤာမ်ားမွာ သန္လ်င္တြင္ အာရပ္သေဘၤာတည္ေဆာက္သူမ်ား တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ သေဘၤာမ်ား ျဖစ္ဖြယ္ရာရွိေပသည္။ စေနမင္းသည္ ေရေၾကာင္းကုန္သြယ္ေရးလုပ္ငန္း၏ အေရးၾကီးေသာအပိုင္းကို ရယူထားခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားေပသည္။
ဤမင္းလက္ထက္တြင္ အင္းဝနန္းေတာ္ႏွင့္ မဂိုတို႕၏ မြတ္စလင္နန္းေတာ္တို႕အၾကား သံတမန္ဆက္သြယ္မႈရွိခဲ့ေၾကာင္း အဆိုပါအဂၤလိပ္မွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ ေအဒီ ၁၇၀၆ တြင္ ျမန္မာသံအဖြဲ႕တစ္ခုကို အင္ပါယာရွင္ ၾသရန္ဇစ္ထံ ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ၁၇၁၁ တြင္ အင္ပါယာရွင္ ရွားအလာမ္က စေနမင္းထံ လက္ေဆာင္အျဖစ္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ဝတ္ရံုတစ္ခုကို ေပးပို႕ခဲ့သည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ျမန္မာဘုရင္က မစ္ရွင္အဖြဲ႕တစ္ခုကို ဆင္ ၁၂ ေကာင္ႏွင့္အတူ လက္ေဆာင္ပါးရန္ မဂိုနန္းေတာ္သို႕ ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ႏွစ္တြင္လည္း ျမန္မာက သံအဖြဲ႕တစ္ခုေစလႊတ္ခဲ့ေသးသည္။ ဒုတိယသံအဖြဲ႕သည္ စေနမင္းပိုင္ အီလာဟီသေဘၤာျဖင့္ ဘဂၤလားသို႕ ထြက္ခြါသြားေရာက္ခြင့္ရခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းတြင္ေဖာ္ျပသည္။
မဂိုနန္းေတာ္ႏွင့္ ျမန္မာတို႕၏ သံတမန္ဆက္ဆံေရး၊ သန္လ်င္ႏွင့္ ပဲခူးဆိပ္ကမ္းျမိဳ႕မ်ားတြင္ မြတ္စလင္ကုန္သည္မ်ား ဆက္တုိက္ေရာက္ရွိေနျခင္းအျပင္ အဂၤလိပ္တို႕ကို အာခံႏိုင္ေလာက္ေသာ အာရပ္ သေဘၤာတည္ေဆာက္သူမ်ား ရွိေနျခင္းတို႕သည္ ထိုအခါက ျမန္မာျပည္၏ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ သေဘၤာလုပ္ငန္းတြင္ မြတ္စလင္တို႕ ထင္ရွားအေရးပါ၍ ၾသဇာရွိေၾကာင္း ထင္ရွားေစေသာ အခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။ ေဒသနယ္ပယ္အတြင္း ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲမ်ားက အဆက္ျပတ္ေတာက္မသြားေသာသူတို႕၏ လုပ္ငန္းမ်ားအေပၚ သက္ေရာက္မႈ ရွိပံုမေပၚခဲ့ေပ။
ေစာေစာပိုင္း ၁၆ ရာစု အလယ္ေလာက္တြင္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ပဲခူးႏွင့္ အျခားေနရာမ်ားတြင္ ျပည္ပမွ မြတ္စလင္မ်ား ေရာက္ရွိေနထိုင္ခဲ့ၾကသည့္အေၾကာင္း မွတ္တမ္းမ်ားကဆိုသည္။ ဘုရင့္ေနာင္(၁၅၅၁-၈၁)က ဘာသာေရးျပဳျပင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္မႈေၾကာင့္ အီဒြလ္အသြဟာ ပြဲေတာ္ႏွင့္ ဆက္စပ္၍ တိရစာၦန္တို႕ကို သတ္ျဖတ္မႈအား ရပ္ဆိုင္းခဲ့ရသည္။ သန္လ်င္ျမိဳ႕ရွိ ဒီဘရစ္တိုအား ကူညီရန္ ေနာက္က်ေရာက္လာေသာ ေပၚတူဂီသေဘၤာမ်ားတြင္ ပါရွိခဲ့ေသာ မြတ္စလင္သေဘၤာမ်ားကို အေနာက္ဘက္လြန္မင္းက ၁၆၁၃ တြင္ သန္လ်င္ကို သိမ္းယူျပီးေနာက္ ေပၚတူဂီသံု႕ပန္းမ်ားႏွင့္အတူ အထက္ျမန္မာျပည္သို႕ ပို႕၍ ဧရာဝတီႏွင့္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ႏွစ္သြယ္ၾကားေဒသမ်ားတြင္ ေနရာခ်ေပးခဲ့သည္။ ထိုမင္းသည္၁၆၁၅ တြင္ ရခိုင္ပိုင္ဟုဆိုေသာ အုန္းကၽြန္းႏွင့္ အရဲကနက္ကၽြန္းမ်ားအေရး အျငင္းပြားမႈကို ေျဖရွင္းရန္ သံတြဲကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ထို စစ္ေဆးေရးအျပီးတြင္ သံု႕ပန္းအမ်ားအျပားကို ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာျပီး ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းတြင္ ေနရာခ်ထားခဲ့သည္။ မွတ္တမ္းတစ္ခုအရလည္း စေနမင္း လက္ထက္တြင္ အေျခခ်ေနထိုင္မႈ ၃၇ မႈ ထူေထာင္ေပးခဲ့ေသာ စာရင္းတစ္ခု ေဖာ္ျပထားသည္။ ထိုအနက္ ၁၂ ခုမွာ မြတ္စလင္အေျခခ် ေနထိုင္မႈမ်ားျဖစ္ျပီး ေတာင္ငူ၊ ရမည္းသင္း၊ ေညာင္ရမ္း၊ ယင္းေတာ္၊ မိတၳီလာ၊ ပင္းတလဲ၊ တဘက္ဆြဲ၊ ေဗာဓိ၊ စည္သာ၊ စည္ပုတၱရာ၊ ေျမဒူးႏွင့္ ဒီပဲယင္းတို႕ ပါဝင္ၾကသည္။ အျခား ၁၇၈၃ ခုႏွစ္ မွတ္တမ္းတစ္ခုတြင္ ရခိုင္ျပည္မွ ေရႊ႕ေျပာင္းလာသူမြတ္စလင္ ၃၀၀၀ တို႕ကို ဘုရင့္စစ္မႈထမ္းမ်ားအျဖစ္ ေနရာခ်ထားေပးခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။ ယင္း ေရႊ႕ေျပာင္းဝင္ေရာက္လာသူမြတ္စလင္ ၃၀၀၀၏ အစဥ္အလသည္ ယေန႕ထိေအာင္ပင္ အထက္ျမန္မာျပည္ မြတ္စလင္မ်ားအေရးႏွင့္အတူ ျပန္႕ႏွံ႕လ်က္ရွိသည္။
အစၥလာမ္ဘာသာေရာက္ရွိ ထိခတ္လာမႈေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္အေပၚ မည္သည့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားကို ျဖစ္ေစခဲ့ပါသနည္း။ အစၥလာမ္ဘာသာႏွင့္ ေခတ္ကာလၾကာျမင့္စြာ ဤဆက္သြယ္မႈသည္ ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရသည့္အတိုင္းပင္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္၏ ထပ္၌ တည္ရွိေသာ အင္မားၾကီးမားသည့္ ရခိုင္ႏိုင္ငံ၏ တိုးတက္ထြန္းကားမႈႏွင့္ က်ဆံုးပ်က္စီးမႈတြင္ အေရးၾကီးေသာအခန္းမွ ပါဝင္ခဲ့သည္။ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္း လြင္ျပင္ေဒသမ်ား၌ အေထာက္အထားအရင္းအျမစ္ပစၥည္း အမ်ားအျပားရွိထားသည္ကား ဤမြတ္စလင္အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ၾကသူမ်ားႏွင့္ သူတို႕မွ ဆင္းသက္သူမ်ားသည္ ၁၈၈၆ တြင္ အထက္ျမန္မာျပည္အား ျဗိတိသွ်တို႕ သိမ္းပိုက္ခ်ိန္အထိ ရာစုႏွစ္ ႏွစ္စုနီးပါးၾကာေအာင္ ျမန္မာရွင္ဘုရင္မ်ား၏ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႕မ်ားတြင္ အေရးၾကီး၍ လိုလည္း လိုအပ္ေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းပါဝင္လ်က္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အသံုးဝင္ေသာ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားျဖစ္ခဲ့ၾကသည္ဆိုေသာအခ်က္ကို ထင္ရွားသက္ေသျပဳလ်က္ ရွိၾကသည္။ သူတို႕အမ်ားအျပားသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ပါဝင္အမႈထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကျပီး အခ်ိဳ႕မွာ အဆင့္ျမင့္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ရာထူးၾကီးမ်ားအထိ တိုးျမွင့္ခန္႕ထားခံခဲ့ၾကရသည္။
အခ်ိန္၏ စီးေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္၌ သူတို႕မွ ဆင္းသက္သူတို႕သည္ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားအျဖစ္ လံုးလံုးလ်ားလ်ား ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခဲ့ၾကျပီျဖစ္ပါသည္။ သူတို႕ႏွင့္အတူပါလာခဲ့ေသာ အစၥလာမ္ယဥ္ေက်းမႈသည္ ၎၏ အေျခခံ၌ပင္ အိႏၵိယ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္အတူ ၎တို႕ကို ေမြးစားခဲ့ေသာ တိုင္းျပည္၏ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ တျဖည္းျဖည္း ေရာေႏွာေပါင္းစပ္သြားခဲ့သည္။ အခ်ိန္ကာလ တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ထိုသူတို႕အနက္ တခ်ိဳ႕မွာ ျမန္မာဘာသာစကားႏွင့္ စာေရးျခင္း၌ ကၽြမ္းက်င္ တတ္ေျမာက္ခဲ့ၾကျပီး ျမန္မာစာေပ ဖြြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈ၌ သူတို႕ကိုယ္ပိုင္ နည္းလမ္းျဖင့္ ပါဝင္အက်ိဳးျပဳခဲ့ၾကသည္။ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ ဘိုးေတာ္ဘုရား (၁၇၈၂-၁၈၁၉) လက္ထက္တြင္ အမႈထမ္းခဲ့ေသာ ဦးႏုသည္ အစၥလာမ္ဘာသာကို ျမန္မာဘာသာျဖင့္ သင္ၾကားျခင္းႏွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အျမင္အမ်ိဳးမ်ိဳး စာအုပ္အမ်ားအျပားကို ေရးသားခဲ့သည္။ သူ၏ စာေပမ်ားမွာ ယေန႕ထိပင္ ျမန္မာျပည္ရွိ မြတ္စလင္မ်ားအတြက္ ဘာသာေရးလက္စြဲစာအုပ္မ်ား ျဖစ္လ်က္ရွိသည္။ အျခား ၁၉ ရာစု မြတ္စလင္ကဗ်ာဆရာတစ္ဦးမွာ ဟာဂ်ီမွန္ ျဖစ္ျပီး သူ၏ ဖခင္မွာ အင္းဝဘုရင္ခံျဖစ္သည္။
ျမန္မာျပည္သည္ အစၥလာမ္ဘာသာႏွင့္ ေခတ္ကာလရွည္ၾကာစြာ ဆက္သြယ္မိလာျခင္းေၾကာင့္ အာရဗီႏွင့္ ပါရွန္း ေဝါဟာရမ်ား အထူးသျဖင့္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးႏွင့္ ေရေၾကာင္းသြားလာေရးဆိုင္ရာ စကားလံုးမ်ားသည္ ျမန္မာစာေပ ေဝါဟာရ စကားစုထဲသို႕ ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည္။ ဥပမာ ကတၱရာ၊ ကတၱီပါ၊ ကရေဝး၊ ကေလာင္၊ အရက္၊ အလံ၊ စပ်စ္၊ သရဖူ၊ ခါလာဆီ၊ မာလိန္ - စေသာစကားလံုးမ်ားမွာ အာရဗီဘာသာ ေဝါဟာရတခ်ိဳ႕ျဖစ္သည္။
ျမန္မာျပည္သို႕ အစၥလာမ္ဘာသာ ေရာက္ရွိလာျခင္းေၾကာင့္ အာရဗီဘာသာႏွင့္ ပါရွန္းဘာသာမ်ားျဖင့္ ေက်ာ္ထြင္းစာမ်ားလည္း က်န္ရွိခဲ့သည္။ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ မင္းမ်ားလက္ထက္က ဒဂၤါးမ်ားတြင္ မြတ္စလင္မ္ဘြဲ႕တံဆိပ္မ်ားပါရွိသည္။ တခ်ိဳ႕တြင္ အစၥလာမ္ယံုၾကည္မႈကို အာရဗီဘာသာျဖင့္ " သူ၏ ႏိုင္ငံအား အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္သည္ ထာဝရ တည္ျမဲပါေစ " ဟု အဓိပၸါယ္ေဆာင္ေသာ ဆုေတာင္းစကားပါရွိသည္။ အျခားအာရဗီဘာသာေက်ာက္ထြင္းစာတစ္ခုမွာ သန္လ်င္ရွိ ေပၚေတာ္မူဗလီဝင္းအတြင္း၌ ေတြ႕ရွိခဲ့ရျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္းေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားက မြတ္စလင္တို႕ ျမန္မာျပည္သို႕ ေရာက္လာပံုအေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ အေထာက္အထားမ်ားအျဖစ္ အသိပညာ အလင္းေရာင္ကို တိုးပြားရရွိေစခဲ့သည္။ ။
*********************************
မူရင္း - The Coming of Islam to Burma down to 1700 A.D,
by BA SHIN
ဘရွင္
(ျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္းေကာ္မရွင္)
ဘာသာျပန္-ေက်ာ္သက္ဟန္
No comments:
Post a Comment